- کتیبه آسوربانی پال ; از آسوربانی پال پادشاه آسور کتیبه ای بر جای مانده است. پس از دستگیری خوم بان کالداش آخرین پادشاه عیلام آسوریها عیلام را غارت کردند و اسرای زیاد و آنچه از ثروت یافتند به آسور بردند. این است متن کتیبه آسوربانی پال : خاک شهر شوشان، شهر ماداکتو و شهرهای دیگر را تماماً به آسور کشیدم و در مدت یکماه و یک روز کشور عیلام را بتمامی عرض آن جاروب کردم. من این مملکت را از عبور حشم و گوسفند و نیز از نغمات موسیقی بی نصیب ساختم و بدرندگان، مارها، جانوران کویر و غزالان اجازه دادم آن رافرو گیرند.
- کتیبه بیستون ; بیستون محلی است تقریباً در شش فرسنگی راه کرمانشاه به همدان. در این محل کوهی است تقریباً به بلندی ۴ هزار پا که در پای آن چشمه های متعدد جاری است. از زمانهای قدیم کاروانها در این محل توقف می کرده اند و منطقه ای مورد توجه بوده از اینرو به امر داریوش بر تخته سنگی بزرگ کتیبه ای حجاری شده است. این حجاریها راجع به واقعه بردیای دروغی و نه نفری است که در بدو سلطنت داریوش یاغی شدند و هر یک خود را پادشاه مملکتی خواند. شکل حجاریهای مذکور چنین است : داریوش شاه ایستاده است، در بالا فروهر پرواز میکند و داریوش بتقدیس اهورمزد دست راست خود را بلندکرده و پای چپ را بر سینه کئومات مغ که بر پشت خوابیده و اسلحه بدست دارد گذارده است. پشت سر داریوش دو نفر که باید از رجال درجه اول درباری بوده باشند، ایستاده اند در مقابل داریوش اشکال نه نفر که باعث شورشهای ایالات بودند حجاری شده است اینها همه دست بسته یکی پس از دیگری ایستاده اند و کتیبه ای هر یک را معرفی می کند. داریوش در اینجا دو کتیبه به زبان و خط پارسی قدیم و عیلامی بابلی نویسانده که یکی به کتیبه بزرگ موسوم است و دیگری به کتیبه کوچک. قسمت اول کتیبه کوچک که داریوش را معرفی می کند نسخه بابلی ندارد و قسمت آخر هم که راجع به سکاهاست فقط به زبان و خط پارسی و عیلامی است بنابراین باید گفت که ناتمام مانده است.
از بند اول از ستون اول کتیبه بیستون داریوش بزرگ نقل میشود: اَدَم، داری َوَاُوش، وَزَرْک، خشای َثی ی َ، خشای َثیانام، خشای َثی ی َ، پارس َهی ی َ، خشای َثی َ، ده یونام، وِشتاسپ َ هی یا، پُوثْر، اَرشام َ هی یا، ن َ پا، هخامنشی یَه. ترجمه آن چنین است : منم داریوش شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه پارس، شاه ممالک، پسر وشتاسپ، نواده اَرشام هخامنشی
کتیبه های تخت جمشید:
کتیبه های شاهان هخامنشی در تخت جمشید از اینقرار است :
از داریوش بزرگ:
۱ - در جرز درگاه (تچر) بالای صورت شاه کتیبه ای از داریوش بزرگ به زبان پارسی قدیم و عیلامی و آسوری نوشته اند: داریوش شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه ممالک، پسر ویشتاسب هخامنشی این تچر را بنا کرد.
۲ - روی لباس شاه : داریوش، شاه بزرگ، پسر وشتاسپ هخامنشی.
۳ - درگیلوئی درگاه : این سنگ گیلوئی پنجره درخانه شاهی داریوش ساخته شده است.
۴ - در دیوار پیش بند صفه از طرف جنوب مشتمل بر سه بند در ستایش اورمزد و وصف سرزمین پارس.
۵ - در دیوار پیش بند صفه از طرف جنوب کتیبه ای مشتمل بر سه بند و آن فهرست ممالکی است که در تصرف داریوش شاه است. فهرست این ممالک در کتیبه نقش رستم هم آمده است.
از خشایارشا:
۱ - کتیبه ای در بالای دو گاو نر پردار به پارسی، عیلامی و آسوری در چهار بند مشتمل بر وصف اهورمزد و اینکه یک ردیف از ستونهای تخت جمشید را خشایارشا ساخته است.
۲ - کتیبه ای دردیواری ; پهلوی حجاری ممتاز پلکان تالار ستون دار خشایارشا در سه بند مشتمل بر وصف اورمزد و معرفی پادشاه و چند جمله دعایی در حفظ سلطنتش.
۳ - کتیبه ای در جرز درگاه و پهلوی پلکان جنوبی تچره به پارسی و عیلامی و آسوری مشتمل بر سه بند و در وصف اهورمزد.
۴ - کتیبه ای در دو لوحه و در دیواری که پهلوی پله های قصر خشایارشاست به پارسی قدیم، عیلامی و آسوری در سه بند و در وصف اهورمزد و چند جمله دعایی.
۵ - کتیبه ای بالای صورت حجاری شده شاه در جرز درگاه از طرف شمال و مشرق به پارسی قدیم و عیلامی و آسوری مضمون : خشایارشاه، شاه بزرگ، شاه شاهان، پسر وشتاسپ شاه هخامنشی.
۶ - کتیبه ای که توسط پرفسور ارنست هرتسفلد در ۱۳۱۰ ه. ش. / ۱۹۳۱ م. کشف شده است این کتیبه مشتمل بر پنج بند در وصف اهورمزد و ذکر سلطنت خشایارشا و اجداد وی و اینکه داریوش از میان فرزندانش وی را به شاهی برگزید.
از اردشیر سوم :
۱ - کتیبه ای در سه لوحه درشمال قصر اردشیر.
۲ - کتیبه ای در پهلوی پله های غربی تچر داریوش در چهار بند در وصف اهورمزد و ذکر دودمان اردشیر سوم و اینکه پلکان سنگی را وی ساخته است
۳ - کتیبه های اردشیر دوم :
۱ - کتیبه ای است به این مضمون، منم اردشیر، شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه ممالک، شاه این زمین، پسر داریوش هخامنشی. اردشیرشاه گوید بفضل اهورمزد این قصر پردیس زندگانی را من ساختم. اهورمزد و مِثْرَ مرا از هر بدی بپایند و آنچه را که کرده ام نگاه دارند.
۲ - کتیبه ای است بر حمال ستون اَپَدانه َ و نیز بر میزی به پارسی و عیلامی و آسوری به این مضمون :
اردشیر شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه ممالک، شاه این زمین، پسر داریوش شاه گوید: داریوش پسر اردشیر شاه (بود) اردشیر پسر خشایارشا شاه، خشیارشا پسر داریوش شاه، داریوش پسر و شتاسپ هخامنشی، این اپدانه (تالار) راجد من داریوش بنا کرد. بعد در زمان جد من اردشیر این بسوخت، بفضل اهورمزد و اناهیتا و مِثْرَ من این اپدانه را ساختم. اهورمزد، اناهیتا و مثر مرا نگاه دارند.
۳ - کتیبه ای در پایه ستونی که در لوور است :منم اردشیر، شاه بزرگ، شاه شاهان، پسر داریوش شاه.
۴ - در سنگپاره ای که در لوور است... هخامنشی. اردشیر، شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه ممالک، شاه این زمین گوید:این بناو این... سنگ گیلویه پنجره... (قسمتهای دیگر خوانا نیست)
۵ - از اردشیر سوم :
از اردشیر سوم دو کتیبه بدست آمده است یکی چنانکه گذشت کتیبه تخت جمشید است و دیگری کتیبه ای است که در شوش کشف شده است. این کتیبه روی سنگ آهکی بزبان و خط بابلی کنده شده و ناقص است و مفاد آن ذکر دودمان اردشیر سوم تا ارشام هخامنشی است و اینکه قسمتی از قصر را وی ساخته است.
۱ - کتیبه ای در پایه ستونی به سه زبان مضمون : به فضل اهورمزد داریوش شاه پدر من این جایگاه راساخت.
۲ - کتیبه ای در پایه ستونی به دو زبان پارسی و بابلی به این مضمون : من خشیارشا، شاه بزرگ، شاه شاهان... شاه این زمین، پسر داریوش هخامنشی.
۳ - کتیبه ای در قاعده ستونی به پارسی و بابلی : منم خشایارشاه، شاه بزرگ، شاه شاهان الخ. خشایارشاه گوید: داریوش شاه پدر من این قصر را ساخت، به فضل اهورمزد من نیز در آنجا ساختم.
۴ - کتیبه ای بر میزی از مرمربه بابلی : منم خشایار شاه الخ. آنچه در این مملکت ودر ممالک دیگر است کلا به فضل اهورمزد بوسیله من انجام یافته. اهورمزد با دست خود مرا و آنچه را که کرده ام بپاید.
۳ - از اردشیر دوم.
- کتیبه سوئز ; این کتیبه را داریوش به یادبود کانالی که برای اتصال رود نیل به دریای احمر ساخته بود نویسانده است. این سنگ یک پارچه در شلوف الترابه در ۱۳۳ کیلومتری کانال سوئز کشف شده است. کتیبه به زبان پارسی قدیم، عیلامی و آسوری و در طرف دیگر سنگ به زبان مصری است. و چون داریوش از نظر مصریها فرعون مصر بود تمام القاب و عناوین فراعنه را در این کتیبه که به زبان مصری است به او داده اند. میان متن کتیبه مصری با سایر متن ها تفاوتهایی دیده می شود. کتیبه ای که به خط میخی است به طرز دیگر انشاء شده و محتوی بندهای زیر است : بند اول در وصف اهورمزد. بند دوم در معرفی داریوش شاه و بند سوم راجع به فرمان داریوش به کندن کانال از نیل تا دریا و کنده شدن کانال و روانه شدن کشتی هادر آن.
کتیبه های شوش :
۱ - کتیبه داریوش اول ; هیات علمی فرانسوی در شوش کتیبه هایی یافته است از آنجمله کتیبه ای از داریوش اول است که میتوان گفت بعد از کتیبه بیستون و نقش رستم از هر کتیبه شاه مزبور و شاهان دیگر هخامنشی مفصل تر و از نظر تاریخی و نیز صرف و نحو و فقه اللغة زبان پارسی قدیم مهم می باشد. این کتیبه بر لوحه یی از گل رس خوب ومرمر به سه زبان پارسی - عیلامی - آسوری نوشته شده است. این لوحه ها چون در زیر خاک خرد شده بود بتدریج قطعات آن را از ۱۸۹۸ تا ۱۹۲۸ م. بیرون آوردند و بالاخره در سال اخیر مضمون کتیبه ها طبع و منتشر شد. متن نسخه بابلی ۴۳ سطر، عیلامی ۵۰ سطر و پارسی قدیم ۵۸ سطراست. کتیبه مشتمل بر ۷ بند است و با وصف اهورمزد شروع می شود سپس توضیحی درباره ساختن قصر شوش و مصالحی که در آن بکار رفته و سرزمین ها و ملتهایی که به ساختن آن کمک کرده اند می دهد و ذکری از صنعتگرانی که در آن کار کرده اند می رود.
۲ - کتیبه های مختصر دیگر بر آجر و سنگ و کاشی و مجسمه ها و لوحه هایی از مرمر و خاک رس بدست آمده است که مضمونش در ستایش اهورمزد و پادشاهی داریوش اول و ذکر دودمان وی و سرزمینهایی است که وی در تصرف داشته است.
- کتیبه کرمان ; این کتیبه از داریوش اول است و در پهلوهای هرم کوچکی از سنگ به پارسی قدیم، عیلامی و آسوری نوشته شده به این مضمون : منم داریوش، شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه ممالک، شاه این زمین پسر ویشتاسب هخامنشی.
کتیبه های نقش رستم :
۱ - کتیبه داریوش اول. نقش رستم محلی است در سه ربع فرسنگی تخت جمشید در اینجا چهار قبر از شاهان هخامنشی باقی مانده است. قبر داریوش اول کتیبه ای دارد به سه زبان پارسی قدیم، عیلامی و آسوری (بابلی) در شش بند و در وصف اهورمزد و ذکر دودمان داریوش و یاد کردن نامهای ۲۹ مملکت که در تصرف اوست و خراج گذار وی هستند.
۲ - کتیبه ای در دو بند که قسمتهایی از آن حک شده و ناخواناست.
۳ - سه کتیبه کوچک در چند کلمه برای معرفی نیزه دار و کماندار داریوش شاه.
- کتیبه وان ; در ارگ شهروان بر تخته سنگی عمود بر زمین کتیبه ای از خشیارشا به سه زبان پارسی قدیم، عیلامی و آسوری نوشته شده است. این کتبیه سه بند دارد: بند اول در وصف اهورمزد و بند دوم در معرفی خشیارشاه است. در بند سوم خشایارشا گوید: که داریوش که پدر من بود به فضل اهورمزد کارهای زیادی کرد که زیبا بود و فرمود این سنگ را صاف کنند ولی چیزی بر آن ننویساند پس از آن من این کتیبه را نویساندم اهورمزد با خدایان مرا وسلطنتم و آنچه را که کرده ام نگاه دارد.
کتیبه های همدان :
۱ - کتیبه ای است از داریوش در کوه الوند نزدیک دیهی موسوم به عباس آباد جنوب همدان که به سه زبان پارسی، عیلامی و آسوری نوشته شده است. این کتیبه ۲ بند دارد که بند اول در وصف اهورمزد و بند دوم ذکر سلطنت داریوش و اینکه شاه سرزمینی بزرگ و پهناورست
۲ - کتیبه ای است از خشایارشا در همان کوه به سه زبان پارسی قدیم، عیلامی و آسوری مشتمل بر ۲ بند. بند اول در وصف اهورمزد و بند دوم ذکر پادشاهی خشایارشا.
۳- کتیبه ای از اردشیر دوم بر پایه ستونی به سه زبان پارسی قدیم، عیلامی و آسوری. این کتیبه اکنون در موزه بریتانیاست. مضمون کتیبه ذکر اجداد اردشیر دوم و تالاری است که وی ساخته است.
کتیبه هایی که به زبان و خط غیر پارسی نوشته شده :
۱ - بیانیه کورش بزرگ که بر بابل به زبان وخط بابلی انتشار یافته بود این کتیبه که در استوانه ای از گل رس (منشور كورش كبير)نوشته شده دارای ۴۵ سطر است و قسمت اعظم آن محو گشته است استوانه مذکور در موزه بریتانیاست. بیانیه با معرفی کورش شروع می شود و سپس می گوید که : کورش و خاندانش مورد محبت بل و نبو و مردوک خدایان بابل هستند و می گوید که اوضاع داخلی بابل و امکنه مقدس آن قلب مرا تکان داده است و اهالی بابل به اجرای مرام خود موفق شده و از قید اشخاص بیدین رستند من مانع خرابی خانه های آنها شدم و نگذاشتم اهالی از هستی ساقط شوند از اینرو مردوک بزرگ از کارهای من شادمان شد.
ارسال نظر برای این مطلب
درباره ما
اطلاعات کاربری
تلسكوپ
سلوللینک دوستان
آرشیو
آمار سایت
